อย่างไรที่เรียกว่า "ปฏิบัติธรรม" โดยสมเด็จพระญาณสังวร ตอนที่ 2

หลักปฎิบัติ

โพสเมื่อ : 1 Oct. 2024
แก้ไขเมื่อ : 1 Oct. 2024
ดูแล้ว : 1795

แชร์ :
Facebook
Twitter
Line

อย่างไรที่เรียกว่า "ปฏิบัติธรรม" ตอนที่ 2

โดยสมเด็จพระญาณสังวร วัดบวรนิเวศวิหาร กรุงเทพฯ

ศีลที่พระพุทธเจ้าตรัสสอน ตั้งต้นแต่ศีล 5 ศีล 8 และศีลที่สูงขึ้นไป และตรัสสอนให้หัดทำจิตให้สงบ ให้ตั้งมั่นยิ่งขึ้น มีพลังในการตั้งมันของจิตมากขึ้น ตรัสสอนให้ทำปัญญา คือความรู้ที่มีอยู่เป็น ภาคพื้น ให้เป็นความรู้ที่ยิ่งขึ้นในสิ่งที่พึงรู้ทั้งหลาย

เพราะฉะนั้น ศีล สมาธิ ปัญญา ที่ พระพุทธเจ้าตรัสสอนนี้จึงทรงมีวิวัฒนาการ หรือทรงพัฒนามาจากศีล สมาธิ ปัญญาที่ เป็นตัว ธรรมชาติธรรมดา มาเป็น ศีล สมาธิ ปัญญาที่พัฒนาขึ้นให้มีประสิทธิภาพ มากยิ่งขึ้น ดังที่กล่าวมา และการที่จะพัฒนา ธรรมชาติธรรม- ดา ให้มีพลังมากยิ่งขึ้นดังที่กล่าวมานี้จะต้อง มีการปฏิบัติอันเรียกว่า

กรรมฐาน กรรมฐานนั้น แปลง่ายๆ ก็แปลว่า ทำงาน คำนี้เป็นภาษาพูดของชาวบ้านของ อินเดียในครั้งโน้น เช่นจะถามกันว่า ทำงาน อะไร ก็ถามว่าทำกรรมฐานอะไร เช่นทำ นาก็บอกว่า ทำกรรมฐานนา ทำสวน ก็ทำกรรมฐานส่วน ทำการค้าขาย ก็ทำกรรม- ฐานค้า ขายดังนี้เป็นต้น

ทางพระพุทธศาสนา ได้นำคำนี้มาใช้ เป็นการทำงานทางจิตใจ และโดยเฉพาะก็ คือ สมถกรรมฐาน

ทำงานให้ได้สมถะ คือความสงบ ทาง ใจ

วิปัสสนากรรมฐาน ก็คือ ทำงานให้ได้

วิปัสสนา คือ ความรู้แจ้งเห็นจริงอันเป็น ตัวปัญญาของจิตใจ ซึ่งมีศีลเป็นภาคพื้น เหมือนกับการทำนา ก็ต้องมีเนื้อที่นา เป็นภาคพื้น และมีการไถหว่านข้าวลงในพื้นที่นาฉันใดก็ดีในการทำงานทางจิตใจดัง กล่าว ก็ต้องมีศีลเป็นภาคพื้นเหมือนอย่างมีที่นาเป็นภาคพื้น ลงในที่นา แล้วก็ทำการหว่านไถข้าว ก็คือทำการหว่านไถสมาธิและ ปัญญาลงในภาคพื้น คือศีลนี้ ซึ่งทั้งหมดนี้ก็ ล้วนตั้งอยู่ในจิตใจนี้เองเป็นหลักสำคัญ

เพราะฉะนั้น จึงต้องมีการรักษาจิตใจ นี้เป็นหลักใหญ่ ด้วยอาศัยสติ คือกำหนด หรือความระลึกรู้ อันเป็นข้อสำคัญในการ ปฏิบัติธรรมะของทุกๆ คน

สติที่สำคัญอย่างยิ่ง ก็คือสติที่รักษา ตา หู จมูก สัน กาย และมนัสคือใจ ใน เวลาที่เห็นอะไรได้ยินอะไร ได้ทราบกลิ่น ทราบรส ทราบสิ่งถูกต้องอะไร ได้รู้หรือคิด เรื่องราวอะไร ก็มีสติรักษาใจที่จะไม่รับเอา เรื่องทั้งหลายดังกล่าว ให้เป็นตัวกิเลสตั้งต้น เป็นความยึดถือ และความยินดียินร้ายอยู่ในสิ่งที่ยึดถือนั้นให้ไหลมาทับร่วมใจ สติมีหน้าที่ ดังนี้

เพราะฉะนั้น สติ เป็นสิ่งที่สำคัญมาก คือปฏิบัติธรรมจึงหัดปลูกสติ ให้เกิดขึ้นในจิต ใจถึงความที่ระลึกได้ กำหนดได้ โดยมีหน้าที่ ระวัง รักษาจิตใจที่จะไม่ยึดถือยินดี ยินร้ายใน เรื่องที่เข้ามาทางตา ทางหู ทางจมูก ทาง ลิ้น ทางกาย และทางมนัส คือใจทั้งหลาย

อันเรื่องทั้งหลายที่ได้กล่าวมานี้ ภาษา ทางธรรมะ เรียกว่า อารมณ์ อันหมายถึง ว่า เป็นเรื่องที่จิตคิด เรื่องที่จิตดำริ เรื่อง ที่จิตหมกมุ่นครุ่นคิดถึง เหล่านี้เรียกว่า อารมณ์ทั้งหมด จิตนี้ก็รับอารมณ์จาก ตา หู จมูก ลิ้น กาย และมนัสคือใจดังที่กล่าวมาและโดยปกตินั้น ทุกๆคนเมื่อเห็นอะไร เมื่อได้ยินอะไรเป็นต้น สิ่งที่เห็น สิ่งที่ได้ยินนั้น ก็อยู่ในภายนอก เช่นว่า เห็นบ้านเรือน บ้านเรือนที่เห็น นั้นก็อยู่ในภายนอก เห็นบุรุษบุคคลชาย-หญิง บุรุษบุคคลชาย-หญิงก็อยู่ภายนอก เห็นสัตว์ เดรัจฉาน เช่น สุนัข แมว เป็นต้น สุนัข แมว ก็อยู่ภายนอก เห็นต้นไม้ ภูเขา ต้นไม้ ภูเขาก็อยู่ในภายนอกนั้น แม้ได้ยินเสียงอะไร เสียงก็อยู่ในภายนอกนั้นทั้งหมด

เพราะเหตุที่จิตนี้เอง ไปยึดถือเอาสิ่งที่ เห็น สิ่งที่ได้ยิน เป็นต้นนี้เป็นอารมณ์ คือเป็น เรื่องของรูปที่เห็น เรื่องของเสียงที่ได้ยิน เป็นต้นนี้เข้ามาสู่จิตใจ ถ้าเป็นสิ่งที่น่ารักใคร่ ปรารถนาพอใจก็เกิดความรัก ความชอบ ถ้าเป็นส่วนที่ไม่รักไม่ปรารถนาพอใจ ก็ เกิดความเกลียดชัง ไม่ชอบ หรือถ้าเป็นกลางๆ ก็ไม่พิจารณาอะไร ปล่อยให้พ้นไป ผ่านไป

แต่อันที่จริงนั้น ก็เป็นความหลงที่ติดอยู่ เพราะความไม่รู้ปล่อยให้ผ่านไปอย่างไม่รู้ ก็ เป็นโมหะ คือความหลง ปกติบุคคลมักเป็นไป เช่นนี้ แต่อันที่จริงนั้น สิ่งทั้งหลายที่ได้เห็น ได้ยิน เป็นต้น นั้นอยู่ในภายนอกทั้งนั้น ไม่ได้ เข้ามาสู่จิตใจเลย แม้กลิ่นก็แค่จมูก รสก็แค่ลิ้น สิ่งถูกต้องก็แค่กายสัมผัส ตลอดถึงเรื่องราวที่ ใจคิด ใจ รู้สึกแต่ว่าเป็นเรื่องเท่านั้น ไม่มีตัว ตนอะไร

เพราะฉะนั้นทุกๆ คนจึงจะได้ยึดเอาสิ่ง ทั้งปวงที่ได้เห็น ได้ยินนั้น มาเป็นสิ่งนี้ เป็น เรื่องเป็นราวตั้งขึ้นในจิตใจ ซึ่งล้วนเป็นความ ปรุงคิด หรือคิดปรุงทั้งนั้น ไม่มีตัวตนให้เป็น ความจริงอยู่เลย ความจริงเป็นอยู่เช่นนี้ เพราะฉะนั้น พระพุทธเจ้าจึงสอนให้มี สติระลึกได้มาเป็นเช่นนี้ ในสิ่งที่เห็นจริงหรือ ได้ยินทั้งหลาย และให้มีสตินี้เอง คอยระมัด ระวังรักษาจิตใจนี้อยู่ คราวนี้ สตินี้ก็ไม่สามารถที่จะรักษาจิต ใจไว้ให้ตลอดสมบูรณ์ไปได้ เพราะสติของ สามัญชนนั้นยังอ่อน และยังไม่รอบคอบ

เพราะฉะนั้น จิตใจนี้ยังมีโอกาสที่ยึด ถืออารมณ์ และก็ยินดียินร้ายในอารมณ์ทั้ง หลาย หลงอยู่ในอารมณ์อยู่เป็นอันมาก เป็นไปอยู่เช่นนี้ และก็ก่อกิเลสเป็นตัณหา เป็น ความดิ้นรนทะยานอยากต่างๆ ชั้นบ้างมีอาการเป็นราคะ ความติดใจ ยินดี หรือโลภะ ความโลภอยากได้ หรือ โทสะ ความโกรธแค้นขัดเคือง โมหะ ความ ลุ่มหลงมาเกิดขึ้นในจิตใจ นี่เราเรียกว่า กิเลส แปลว่า เครื่อง เศร้าหมองของจิตใจ

เพราะฉะนั้น เมื่อกิเลสบังเกิดขึ้น จึงก่อ อกุศล หรือเจตนา ความจงใจที่อกุศลทั้งหลาย ให้ฆ่าเขาบ้าง ให้ลักของเขาบ้าง ให้ประพฤติ ผิดในกามบ้าง ให้พูดเท็จหลอกลวงเขาบ้าง ให้ดื่มสุราเมรัย เป็นทางของความประมาท หรือหลงไปในอารมณ์ อันเป็นที่ตั้งของความ ประมาท มัวเมาอารมณ์อันเป็นที่ตั้งของความประมาทต่างๆ บ้าง เรียกว่า เมาทั้งกาย ทั้งใจ

tag :

แสดงความคิดเห็น :

- กรุณาใช้คำพูดที่สุภาพและไม่ทำให้ผู้อื่นเสื่อมเสีย
- ห้ามมิให้ผู้ใดโพดขายสินค้าเด็ดขาด
- ข้อความโพสโดยสาธารณชน โปรดใช้วิจารณญาณในการอ่าน