อย่างไรที่เรียกว่า "ปฏิบัติธรรม" โดยสมเด็จพระญาณสังวร ตอนที่ 3

หลักปฎิบัติ

โพสเมื่อ : 16 Apr. 2025
แก้ไขเมื่อ : 16 Apr. 2025
ดูแล้ว : 411

แชร์ :
Facebook
Twitter
Line

อย่างไรที่เรียกว่า "ปฏิบัติธรรม" ตอนที่ 3

โดยสมเด็จพระญาณสังวร วัดบวรนิเวศวิหาร กรุงเทพฯ

สามัญชนย่อมเป็นไปอยู่เช่นนี้ ย่อมละ เมิดศีลอยู่เป็นอันมาก เพราะฉะนั้นจึงได้เกิดคดีอาชญากรรมเป็นอย่างมาก

พระพุทธเจ้าจึงได้ตรัสสอน ให้มาปฏิบัดในศีล คือตั้งใจงดเว้นมาเป็นปฏิญาณใจ ของตนเอง ในอันที่จะได้ห้ามอกุศลเจตนาที บังเกิดขึ้นในบางครั้งบางคราว ไม่ให้ไปละเปิดไปกระทำตามที่บังเกิดอกุศลเจตนาขึ้นนั้น

และก็สอนให้มี หิริ ความละอายใจต่อ นเทม ทร ความชั่ว โอตตัปปะ ความเกรงกลัวต่อความ ชั่วต่างๆ มาเป็นอุปการธรรม อันเป็นธรรมะ ที่จะสนับสนุนให้มีศีลขึ้น คือ ให้งดเว้นจาก การกระทำที่เป็นบาป เป็นอกุศล เป็นทุจริต ต่างๆ ดังที่กล่าว และเมื่อสามารถรักษา วิรัติเจตนาไว้ ได้ ก็รักษาศีลได้ แต่ทั้งนี้ก็จะต้องสามารถ สงบใจตัวเองได้ สงบอารมณ์อันเป็นที่ตั้งของกิเลสได้ สงบกิเลสที่เป็นอกุศลมูลได้ ดังนี้ แหละจึงมาถึงสมาธิที่เป็นวิธีปฏิบัติทำจิตใจให้ สงบจากอารมณ์อันเป็นทีตั้ง ของกิเลส จากตัวกิเลสดังที่ได้กล่าวมาแล้ว

แต่ว่าจิตใจนี้จะให้สงบไปเอง สงบไป เฉยๆ นั้น เป็นสิ่งที่ทำได้ยาก จะต้องมีที่ตั้งมัน ของจิต คือให้จิตพรากจากอารมณ์อันเป็นที่ตั้ง ของกิเลส มาตั้งอยู่ในอารมณ์อันเป็นที่ตั้งของ สมาธิ อันเป็นฝ่ายกุศล

เพราะฉะนั้น จึงมาถึงบทกรรมฐาน ต่างๆ ที่พระอาจารย์ได้สอนปฏิบัติ เช่นว่า

อานาปาณสติ สติกำหนดลมหายใจ เข้าออก

กายคตาสติ สติที่พิจารณากาย

ธาตุกรรมฐาน กำหนดพิจารณากายนี้

แยกธาตุออกไปเป็น ธาตุดิน ธาตุน้ำ ธาตุไฟ ธาตุลม ไม่ใช่สัตว์ บุคคล ตัวตน เราเขา หรือว่า

พุทธานุสติ ระลึกคุณของพระ พุทธเจ้า

ธรรมมานุสติ ระลึกคุณของพระธรรม

สังฆานุสติ ระลึกถึงคุณของพระสงฆ์

ในการปฏิบัติในกรรมฐานเหล่านี้ พระ พุทธเจ้าได้สอนไว้เป็นอันมาก ตลอดจนถึง พรหมวิหารธรรม เช่น เมตตา กรุณา มุทิตา อุเบกขา

เมตตา แผ่จิตออกไปโดยเมตตา รถนาให้เป็นสุข

กรุณา แผ่จิตออกไปโดยกรุณา ปรา รถนาให้พ้นทุกข์

มุทิตา แผ่จิตออกไปโดยมุทิตา ปรา รถนาให้ผู้ที่ได้รับความสุขความเจริญ ไม่เสื่อม จากความสุขความเจริญ

อุเบกขา ความตั้งจิตมัธยัสถ์เป็นกลาง ที่ไม่ยินดียินร้าย คือไม่ลำเอียงในความยินดี ไม่ลำเอียง ในความยินร้ายในใครๆ ปลงลงใน กรรมและในผลของกรรมว่า สัตว์ บุคคลทั้ง หลายต่างมีกรรมเป็นของตน ทำดีจะได้ดี ทำ ชัวจะได้ชัว

เหล่านี้ล้วนเป็นกรรมฐานทั้งนั้น ฉะนั้นการที่มาหัดที่จะทำกรรมฐาน ตั้ง ต้นแต่สมถกรรมฐาน ทำงานสำหรับที่จะทำใจ ให้สงบ ให้ตั้งมันเป็นสมาธิ ก็จะต้องมีกรรม ฐานข้อใดข้อหนึ่งเป็นอารมณ์ แทนอารมณ์อัน เป็นที่ตั้งของกิเลสดังที่กล่าวมานั้น จะเป็นข้อใดข้อหนึ่งก็ได้ ตามถนัดของแต่ละบุคคล เป็น การเปลี่ยนทีตั้ง ของ ใจ

เมื่อใจเป็นที่ตั้งของอารมณ์ อันเป็นที่ ตั้งของกิเลส ก็เกิดกิเลส แต่เมื่อน้ำใจมาตั้งไว้ ในอารมณ์ของกรรมฐาน ก็เกิดสมาธิ เกิด สมถะ คือความสงบ ได้สมาธิ ได้สมถะ และในการที่จะนำใจจากอารมณ์ อัน เป็นที่ตั้งของกิเลส มาตั้งอยู่ในอารมณ์ของ สมาธิ ของสมถะ ดังที่กล่าวมานี้ ผู้ปฏิบัติ ใหม่ๆ มักจะทำได้ยาก เพราะว่าจิตใจนี่เอง จะน้อมไปในฝ่ายกิเลส เพลิดเพลินอยู่ในกิเลส ติดอยู่ในฝ่ายกิเลส เพราะว่าคุ้นเคยอยู่ในกิเลส

ดังที่เรียกว่า จิตเป็นกามาวจร คือว่า เที่ยวไปในกาม หรือหยั่งลงในกาม คือ อารมณ์ที่น่ารักใคร่ ปรารถนา พอใจทั้งหลาย

จิตน้อมไปในทางกามโดยมาก เพราะว่าเคย ได้รับความเพลิดเพลินยินดี เมื่อหิวขึ้นมาก็เป็นความทุกข์ ทุกข์ เมื่อบริโภคอาหาร หิวก็หายเป็นความสุข และเมื่อเกิดหิวขึ้นมาใหม่ก็ต้องบริโภคใหม่ ก็ แปลว่า เรารับความสุขแทรกทุกข์อยู่ดังนี้เป็น ประจำ

จึงทำให้จิตนี้น้อมไปใน ทางกามในกิเลส เพราะว่ายังได้สุขแก้ทุกข์ ติดอยู่ในสุขที่แก้ทุกข์นี้อยู่ ไม่น้อมไปในอารมณ์ ของสมาธิ

ฉะนั้น ทุกคนที่ทำสมาธิได้ยาก หรือ จิตไม่เป็นสมาธิก็ด้วยเหตุนี้

แต่ว่า ถ้าได้ตั้งความเพียรให้เป็นความ จริงจัง มีความเพียรที่จะเผากิเลส ที่จะสงบ

กิเลส ตื่นมาตั้งไว้ในอารมณ์ของสมาธิ มีสติ ความระลึกกำหนดที่ตั้งมั่น มีความรู้ตัวอยู่ และคอยระงับความยินดี ความยินร้ายต่างๆ ที่ยังเกิดขึ้นในอารมณ์นั้นๆ

ดังนี้แล้ว ก็จะทำให้จิตนี้น้อมมาใน ก็เป็นความ นความสุข าใหม่ ก็ ดังนี้เป็น อารมณ์สมาธิอีกในที่ตั้งของสมาธิได้มากขึ้น จนเมื่อสามารถมีวิตก คือนำจิตเข้าไป อยู่ในอารมณ์ของสมาธิ มีวิจาร คือประคอง จิตไปในอารมณ์ของสมาธิที่ดีขึ้น ย่อมจะได้ ปีติ คือความจริงใจ สุข ความสบายกาย สบายใจ อมไปใน แก้ทุกข์ ารมณ์ หรือ

เป็นอันว่า ได้รับผลของสมาธิเป็นชั้นต้น ก็ทำให้จิตน้อมมาตั้งอยู่ในอารมณ์ของสมาธิได้ ยิ่งขึ้น

tag :

แสดงความคิดเห็น :

- กรุณาใช้คำพูดที่สุภาพและไม่ทำให้ผู้อื่นเสื่อมเสีย
- ห้ามมิให้ผู้ใดโพดขายสินค้าเด็ดขาด
- ข้อความโพสโดยสาธารณชน โปรดใช้วิจารณญาณในการอ่าน